KÖPRÜLÜ (VELES) SAAT KULESİ

Köprülü Belediye Arması

Osmanlı döneminde Anadolu ve Balkan kentlerinde çok sayıda saat kulesi yapılmıştır. Saat kuleleri kentlerin hem zaman göstergesi hem de kimlik simgesi olmuştur.

Balkanlar’da 16. yüzyılda yapımına başlanan saat kuleleri, çoğunlukla kent meydanları ve kentlerin yüksek yerlerine inşa edilmiştir.

Osmanlı döneminde Kuzey Makedonya’da yaklaşık 20 saat kulesi inşa edildiği, bunlardan en az 12’sinin günümüze ulaştığı belirtiliyor. 

             Köprülü’deki saat kulesi, bazı kaynaklara göre 16. yüzyılın ilk yarısında, bazı kaynaklara göre ise 17. yüzyılın ilk yarısında, Türkler tarafından askerî amaçlı gözetleme kulesi olarak kent merkezinde, Vardar Nehri’nin batı yakasına inşa edilmiştir.

            Gözetleme kulesi olarak yapıldığına göre daha erken bir dönemde yapılmış olabilir diye düşünüyorum.

  

            Başlangıçta Osmanlı yönetimi için stratejik bir gözlem noktasıydı. Nehir ve çevre kontrolü açısından kullanılmıştır.

             Otuz metre yüksekliği olan Saat Kulesi, iki yüz basamaklıdır. Taştan kare gövdesinin en tepesinde, üstü süslü bir top kubbecikle örtülü kemerli bölme bulunur. Bu bölmenin altında, saat mekanizması vardır.

            Mekanizmanın her gece, gece yarısı kurulması ve ara sıra yağlanması gerekiyordu. 

           

18. yüzyılın sonlarında, kulenin askeri görevi bittiğinde, adı bilinmeyen bir Türk saat ustası kulede bugüne kadar çalışan bir saat mekanizması kurdu. Böylece gözetleme kulesi saat kulesine dönüştürüldü. Mekanizmayı kurar kurmaz, kulenin adı “Kent Saati” olarak değiştirildi. O zamandan beri saat kulesinin çanı Köprülü (Veles) vatandaşları için zamanı sürekli hatırlatıyor.

            O dönemde Köprülü (Veles) sakinlerinin evlerinde saatler yoktu, 20. yüzyıla kadar, hepsi için sadece Şehir Saati zamanı ölçüyordu. Bu yüzden Saat Kulesi çok önemliydi.

             İlk çan çökünce daha hafif bir zil ile değiştirildi. İlk çan çok büyüktü ve sesi çok yüksekti. 20 - 25 km uzaktan duyulurdu.

           

Eskinin yenisiyle yer değiştirmesini Türk seyahat yazarı Evliya Çelebi, Seyahatnâmesi’nde Köprülü’de anlatılan bir olaya bağlıyor:

“O dönemde kent saatine yakın evi olan, tanınmış bir Türk beyi vardı. Hamile karısı bir gün dinlenirken uyuya kaldı, tam öğle vakti saat çalmaya başladığında kadın o kadar korktu ki erken doğum yaparak, çocuğunu düşürdü. Doğmamış çocuğunun kaybına çok üzülen bey, zilin daha küçük ve daha sessiz bir zil ile değiştirilmesini emretti. Ama daha küçük zil bile, Köprülü (Veles) halkına saati kolayca duyurdu.”

Kendine özgü mimarisi ile bu muhteşem taş bina günümüzde de kentin en önemli yapısıdır. Saat Kulesi Köprülü (Veles) Belediyesinin arması ve bayrağına uygulanan vazgeçilmez bir turistik kimlik sembolüdür.

Pazar yerinden Saat Kulesi. 2004

Kule, kentin her tarafından görülen bir yapı olarak, kent merkezine hem görsel hem de tarihsel bir anlam kazandırır. Eski ahşap ve taş işçiliğinin bir ifadesi olan iç mekânı da yapıyı daha da ilginç hale getiriyor. Yüzyıllara direnen kent saati, kentsel mimari hayranları için dikkat çekici bir yapıdır.