Köprülülü Makedon yazar Lyupçe Danev Ömer Seyfettin’i anlatıyor.
Bir Makedon
yazarın Ömer Seyfettin’i bu kadar tanıyıp benimsemesi bana çok ilginç geldi.
Danev, Ömer Seyfettin beş yıl Köprülü’de görev
yaptığı için onu kendi değerlerinden biri olarak görüyor. Ömer Seyfettin’in
Köprülü’de tuttuğu günlükten, Köprülü’nün o dönem hayatı hakkında kesitler
aktarıyor. Onu çok iyi tanıdığı açıkça anlaşılıyor. Onun Devrimciliğini,
hikâyeciliğini, Türkçeye katkılarını ve edebi kişiliğini anlatmaya çalışıyor. Veleslilerin onunla gurur duyması gerektiğini
söylüyor. Biz Türklerin Ömer Seyfettin ile gurur duymamız çok normal. Bir
Makedon’un gurur duyması ise olağan üstü bir olaydır.
Günümüzde bazı Makedonlar Osmanlı - Türk dönemi için “Kölelik Yılları” tabirini kullanıyor. Günlükte anlatılanlardan bu tabirin çok yanlış olduğu ortaya çıkıyor. Osmanlı – Türk döneminde Makedonların dini inançlarına ve kültürlerine saygılı, onları devletin normal vatandaşı olarak gören bir anlayış ve uygulama görüyoruz. Türkler olmasaydı Makedonların, Bulgar ya da Sırplar tarafından asimile edilmeleri kaçınılmazdı. Bu tarihi bir gerçektir.
Bir de yüz
yıllarca beraber yaşamanın sonucu olarak Makedonlarla Türkler arasında kültür
alış verişi olmuş, ortak bir yaşama biçimi de oluşmuştur. Makedonya’da
dolaşırken Makedonların diğer Avrupa milletlerine benzemediklerini, birçok
yönden bize benzediklerini gördüm. Makedoncada
bugün de kullanılan binlerce Türkçe kelime vardır. Makedonya’da yaşayan ve
yaşamış olan Türkler arasında da az da olsa bazı Makedonca kelimeler
yerleşmiştir. Bu yüzden Makedonya ile Türkiye arasında Lyupçe Danev’in de
dediği gibi Köprülü’nün köprüleri gibi köprüler kurmak gerekir. O, Ömer
Seyfettin’i bu köprülerden biri olarak görüyor.
İkinci
Meşrutiyet 1908 yılında Köprülü’de ilan edildiği zaman Ömer Seyfettin
buradadır. Bu olayda Ömer Seyfettin’in önemli bir rol oynadığını günlüğünden
bölümler vererek anlatıyor.
Hüseyin Şirvan
İnternette
Mihayilovski Vane tarafından Makedonca yayınlanan Luyupçe Danov’un yazısı.
ÖMER SEYFETTİN
Ömer Seyfettin Veles (Köprülü) halkı
için önemli bir kişidir.
Bu, Türk garnizonunda teğmen olarak askerlik hizmetini Veles'te beş yıl geçiren genç bir Türk devrimci, şair ve hikâyeci hakkında bilinmeyen bir hikâye. Adı Ömer Seyfettin'di ve gençlik coşkusuyla 1909'da Veles'ten İstanbul'a, Jön Türk Devriminde Enver Bey, İsmet İnönü ve daha sonra modern Türkiye'nin babası olarak anılacak olan Mustafa Kemal ile birlikte savaşmak üzere ayrıldı.
 |
| Köprülü (Veles) Garnizonu. (Kaserna) |
Ömer kişisel bir günlük tuttu ve
taburuyla Jön Türklerin idealleri için savaşmaya gittiği ana kadar Veles'te meydana
gelen tüm olayları anlattı. İşte onun Veles'teki bir açıklaması:
"Tanrım,
şehir saati zamanı doğruladı. Çeşmenin yanından geçtim. Büyük Kavak Meydanı'nda
her zamanki gibi köpekler havlamaya başladı. Gölgeler karanlıktan ve gökyüzünde
yanan yıldızlardan doğar.
Vardar, bilinmeyen günlerden beri
olduğu gibi aşağı akıyor. Yüzyıllar önce, yeniden yaratılamayan tarihi bir
kutsallıkla, nehir değirmen duvarlarında ağlıyor, dalgaları bu hüzünlü geceye
sesler ve ürpertiler saçıyordu.
Romanların terkedilmiş dükkânları
tuhaf bir hayat sergiliyor. Kapaklarındaki çatlaklardan soluk ışıklar yayılıyor.
Yarın cuma. Bu dükkân sahiplerinin her biri, atalarının ruhları adına örslerine
yanan bir mum koyacak!
Başka bir yerde şunları yazdı:
 |
| Doğu Cuma Balakliya bayramında Veles halkının kutlaması. |
“Üsküp'ten buraya, Köprülü'ye özel bir tren geldi. Burada Köprülü'de bir manastır var. Bugün manastırda kutlama yapılacak. Günün tüm gözlemlerini yazdım. Şimdi dışarıdakilere katılacağım ve manastırı ziyaret eden müminlerin geçit törenini izleyeceğim.
Askerler, kutlama alayını
manastırın önüne kadar takip edecekler, görevlerini yerine getirmeleri için
onları orada bekleyecekler ve bir süre sonra onlar karakola geri dönecekler.
Bunu neden yapıyoruz?
Müslüman olmasalar da imanları
kuvvetli! O gün buraya geliyorlar çünkü azizlerine inanıyorlar. Buna saygı
duymak zorundayız. Bu yüzden Hürriyet, bu yüzden zulme ve eşitsizliğe karşı
mücadele etmek için İstanbul'a gideceğiz."
Bu, Veles halkının geleneksel
olarak Paskalyadan tam bir hafta sonra Veles Manastırı "Aziz
Dimitrija" manastırında kutladığı Hıristiyan bayramı "Doğu Cuma -
Balaklija" kutlamasıdır.
Ortodoksluktaki bu bayram aslında
İsa'nın annesine adanmış evrensel bir bayramdır. İstanbul'da aynı bayramı
kutlayan bir kilise var. Onu ziyaret ettiğimde orada hem Hıristiyanların hem de
Müslümanların çocuklarının sağlığı için dua ettiklerini, bu amaca eşit derecede
bağlı olduklarını gördüm.
İnanç her dinde kutsaldır ve
gerçek insan nitelikleri her yerde evrenseldir.” Ömer bunu görüyor ve çok iyi
biliyordu!
Seyfettin başka bir yerde şunları
yazdı:
"Dün gece Alay Kaymakamı
Komutan Hasan Bey şöyle dedi:
"Bu hükümet Türklerden
oluşsa da, Makedonlar, Arnavutlar, Araplar, Bulgarlar, Rumlar gibi bu ülkenin
tüm halklarından, kısacası Türkiye'nin dayandığı temeli genişletmek ve
ilerletmek için tüm unsurlar birlikte çalışmalıdır, ülke onlara aittir. Bunu başarmak için anayasa ve eşitlik
olmalıdır.”
Evet, temel bu - herkes için
eşitlik! Aslında bu, henüz İstanbul sokaklarında yanmayan Jön Türk Devrimi'nin
temel önermesidir. Tesadüf mü yoksa ileri görüşlülük mü?
Günlüğünün son cümleleri aslında
Veles'e vedasıdır:
"Bugün Cuma. Gönüllüler geliyor. Yedek Tabur harekete geçiyor. Taburdaki tüm arkadaşlarım konuşmamızı bekliyor. Beş yıldır beni bırakmayan sevgili köpeğim Cotton'u veteriner Mazlum Bey'e bırakacağım. "Ayrılmaya tamamen hazırım ve Kupurli (Köprülü’yü Makedonlar Kupurli şeklinde telaffuz ediyor) - onu unutmayacağım."
 |
| Yirminci yüz yıl başında Veles (Köprülü) |
Ömer Seyfettin, Vatan Savaşı'nda
Jön Türklerin yanında yer almıştır. Yunanistan'da esir düştü ve takas edildi.
Terhis oldu ve yazmaya başladı. Ardından modern Türk edebiyatının öncüsü ve iyi
bir hikâyeci oldu ve dil hakkında şunları yazdı:
"Anadilimiz Türkçe ve onu
edebi dil düzeyine çıkarmalıyız."
11 Nisan 1911'de Ömer Seyfettin, aslında
modern Türk dilinin ilk Manifestosu haline gelen bir makale yazdı. Modern Türk
dilinin, Türklerin Türkler arasındaki iletişim yollarını iyileştirme
ihtiyacındaki konumuna dayalı bir edebi dil olarak gelişeceğini yazdı.
"Modern Türk dili şu 6
ilkeye dayalı olacaktır:
1. Arapça ve Farsça dil bilgisi
kuralları ve deyim istisnalarına dayalı kurallar artık kullanılmamalıdır.
2. Bu dillerden o dillerin
kelimeleri Türkçe olarak kullanılacak ancak değerlendirmeye uygun olarak Türkçe
kullanılacaktır.
3. Bu dilin kelimeleri Türkçe
kullanıldığı gibi yazılmalıdır.
4. Diğer Türk lehçeleri ve
kelimeleri alınmamalıdır.
5. Tüm Arapça ve Farsça
kelimelerin kullanılmasına gerek yoktur, bu nedenle bilimsel terimleri
kullanmaya devam edeceğiz.
6. Konuşma İstanbul Türkçesi esas
alınarak yapılacaktır.
Artık formu özetleyebiliriz.
"İstanbul Türkçesi"
esas alınacaktır. İşte bu ilke, modern Türk edebiyatına bizzat Ömer tarafından
getirilmiş ve Türk edebiyatının en büyük öncülerinden biri olmuştur.
Ömer Seyfettin hepimizde yaşam
izleri bırakan hikâyeler anlatıyor. Bu hikâyeler, asla ölmeyecek karakter özellikleriyle,
her yaşta Türk ulusal kimliği için ipuçlarını paylaşıyor. İşte
"Karınca", "Forsa", "Pembe İncili Kaftan",
"Muhsin Çelebi" gibi unutulmayacak hikâyeler.
Ömer Seyfettin ilerlemeye devam ederek
çağdaş hikâyeciliğin modernleşmesinin önünü açtı. Yeni Türk dilinde diğer tüm
edebi yönlerin geleceği olacak. "Yeni dil" bir hareket ve ulusal
kimlik ve gurur sunan en büyük armağanlardan biri haline geldi.
Bu ölümsüz anlatıcı Türk, 6 Mart
1920'de vefat etti. Sadece 36 yaşında diyabetten erken öldü. Ama bir
"ama" var! Ömer Seyfettin, kısa ömrünün birkaç yılını Veles'te
görevde geçirdi.
Görevi boyunca
yazdığı günlüğünü okurken Veles’in harika tasvirlerini görüyoruz. Ömer,
olaylardan çok önce Veles'te görevine başladı. Buradan, büyük Jön Türk Devrimi'nin
hayalini kuran Mustafa Kemal ve diğer ileri görüşlü insanlarla büyük bir
maceraya atılmak üzere yola çıktı.
Seyfettin'in sadece devrim
niteliğindeki yükselişi değil, aynı zamanda modern Türkiye'deki entelektüel,
kültürel ve estetik görünümü de Veles halkı olarak bizleri gururlandırıyor.
Elimizde Dev,
Vasil Glavinov, sonra Racin, Makedon dirilişinin büyükleri, ulusal edebiyatçıları
var. Bunlar zamansız (sonsuz) fenomenlerdir ve hafıza sürdüğü sürece sonsuza
kadar sürer.
Aynı şey bir
dönem “bizim” olan Ömer Seyfeddin için de geçerli. Veles'in aynı havasını
soludu ve Vardar'ın suyunu içti. Belki de burada olgunlaştığı ve bir Türkçe
"Blaze Koneski" (çağdaş Makedon yazar ve dil bilgini 1921-1993) olduğu
ve modern, edebi Türk dilinin kurallarını oluşturduğu yerdir.
Böyle bir adamın Veles ara
sokaklarında önünüzde yürüdüğünü okuyup öğrenmek ne güzel, milleti için, vatan
için ne yaptığını bilmek ne güzel.
Muhtemelen Türkiye'deki birçok
kişi bunu biliyor ama bizler, burada Veles'te ve Makedonya'da da bunu
bilmeliyiz.
Hiçbir şey için değilse de, en
azından kendimiz için, bizi Türkiye'nin yüzyıllarına ve tarihine bağlayan
insanların Veles köprüleriyle gurur duyalım.
O köprülerden biri de elbette
Ömer Seyfettin’dir.
Љупче Данов – Lyupçe Danov
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder