MEMLEKET FOTOĞRAFLARI

           

Dedem Hasan Ağa, Balcı Sülo, 
Gogole Hasan - 1920'lerden.

Göç ederken memleketten getirdiğimiz fotoğrafların kalitesi hep dikkatimi çekmiştir. En yenisi neredeyse yetmiş yıllık olan bu fotoğraflar içinde yüz yıllık olanlar bile var. Eskiliklerine rağmen bu fotoğrafların renklerini koruyarak günümüze solmadan, canlı bir şekilde geldiğini görüyoruz. Bu da işini bilen usta bir fotoğrafçı tarafından çekildiğini ve tabedildiğini gösteriyor. O günlerde fotoğrafların tabedilmesinde çok önemli olan belirtme ve tespit banyolarının çok iyi uygulandığını anlıyoruz. Fotoğrafların kadraja alınması ve dekor oluşturulması da ustaca yapılmış.

Bu fotoğraflar acaba yazıya konu olan Damaşkin Manuşev veya onun çocukları tarafından mı çekildi? Köylerimize gelerek fotoğraf çeken fotoğrafçılar onlardır diye düşünüyorum.

İnternette yayınlanan çok sayıda Köprülü ve çevresine ait kaliteli eski fotoğraf var. Bunların çoğunun Damaşkin Manışev tarafından çekildiği anlaşılıyor.

          İnternette Köprülülü hemşehrimiz Yuliyana Miovska tarafından Makedonca yayınlanan,  (Стоилко Андреевски) Stoilko Andrevski’nin yazısını sunuyorum.

Bu yazı Köprülü’nün çok iyi bir fotoğrafçısı olduğunu anlatıyor ve o dönemin siyasi faaliyetlerine de ışık tutuyor.

 Hüseyin Şirvan – Ocak 2022   

 

Vardar ve Köprülü
Kara Cami. 

VELES’İN (KÖPRÜLÜ) İLK FOTOĞRAFÇISI DAMASKİN MANUŞEV (ДАМАСКИН МАНУШЕВ)

Veles'li ilk fotoğrafçısı Damaskin Manuşev 1875'te Veles'te doğdu. Babası tüccardı. Ticaret yapmak için Üsküp, Selanik ve Sofya’ya giderdi. Zamanla oğlu Damaşkin’i de yanında götürmeye başladı. Damaşkin bu seyahatlerde gördüğü fotoğrafçılığa merek sardı.

Çeltikçili Gençler. 1943

 Fotoğraf sanatı, resim yapma ve fotoğraf hazırlama becerilerini çok çabuk kavradı ve bu onda tutku haline geldi. Bu tür sanatı çok az kişinin bildiği bir zamandı, bu yüzden Damaskin önce Üsküp'te, sonra Veles'te bir dükkân açtı. Sık sık Selanik'e gitti ve ünlü fotoğrafçılardan eğitim aldı.  

Veles'teki dükkân, kendilerini bir kâğıt parçası üzerinde nasıl gördüklerini merak eden vatandaşlar için gerçek bir cazibe merkeziydi. Damaskin, genç ve enerji dolu, şehirde ve kırsalda meydana gelen tüm olayları resmetti. Herkes düğünleri, vaftizleri, şenlikleri ve diğer etkinlikleri ölümsüzleştirmek istediği için çok işi vardı.

Gogole Hasan ailesi. 1953

Harika ve emsalsiz bir fotoğrafçıydı. Her zaman, fotoğrafın bir ruhu olduğunu, iyi fotoğraflar çekebilmek için bu zanaatı sevmek, kamera ve fotoğrafla yaşamak gerektiğini söylerdi.

Manuşev’in Veles'in ana caddesi üzerindeki Fotoğraf Stüdyosu kısa sürede tüm vatandaşların ilgi merkezi oldu, bu yüzden Damaskin'in oğlu Ljube işe girer girmez meydanın yakınında ikinci bir tane açtı.

Veles'te ve ötesinde çok az kişi Damaskin Usta'nın çalkantılı bir devrimci gençliğe sahip olduğunu biliyor. 19. yüzyılın sonunda genç bir çocukken üye oldu ve aktif olarak VMRO'ya katıldı. Örgütün yanı sıra onun da dileği, Makedonya'nın Türk egemenliğnden kurtulmasıydı. VMRO'da on sekiz yıl kaldı. Faaliyetlerinden dolayı Türk makamları tarafından defalarca gözaltına alındı. Üç kez ölüm cezasına çarptırıldı.

Ahmet Şirvan ailesi. 1953

Devrimci faaliyeti için Üsküp'teki Kurşumli An'ın taş hücresinde dört yıl hapis yattı. Balkan Savaşı'nın patlak vermesi ve Türklerin gitmesi üzerine 1912'de Türk hapishanesinden serbest bırakıldı.

O bir Sosyalistti ve Makedonya'nın Türk egemenliğnden kurtarılmasından sonra Sırbistan, Slovenya, Hırvatistan, Bulgaristan ve Makedonya'yı içine alacak Balkan Federasyonu'nun oluşumuna yaklaşmak için Panslavist fikrin destekçileri grubuna dahildi. (Damaskin ustanın Slav milliyetçisi bir sosyalist olduğu anlaşılıyor.) 

Topçu Hasan Aga ailesi. 1955

Bu grubun başı, Damaskin'in en büyük kızı Eftimija ile evlenen Koçana’dan  Gjorgji Popov'du. Öğretmen olarak eğitim gördü. Ancak, bu genç devrimci destekçilerin fikirleri, o zamanlar Makedonya'yı Bulgaristan'ın bir parçası olarak gören Bulgar hükümetinin hoşuna gitmedi ve bu yüzden 1908'de Popov, Sofya'da sokakta öldürüldü. (Bulgarlar, Makedonya’yı kendi toprağı Makedonları da hep Bulgar olarak görmüştür. Türkler olmasaydı nüfusu çok az olan Makedonların, Bulgarlar tarafında asimile edilmeleri kaçınılmazdı. Çünkü iki milletin dilleri aynı gibidir ve aynı Ortodoks inancına sahipler.)

Oğlu Ljube Manuşev’in karısı olan gelini Nada Manuşeva şöyle diyor; “Kayınpederim Damaşkin bir beyefendiydi, sessizdi. Nadiren konuşurdu ama sözleri özellikle zekiceydi. Sessizliğin, düşüncelerin ve benden kendisine yapmamı istediği ve zevkle içtiği kahvenin tadını çıkarırdı. Veles'ten kamerasıyla çok sayıda fotoğraf bıraktığı için gurur duyduğunu söylerdi.”

Çeltikçi İlkokulu Yıl sonu fotoğrafı - 1955
Öğretmenimiz Zebercet Hanım

Yıllar ve yüzyıllar boyunca onun şehirdeki zamanına ve yaşamına tanık olacaklarını biliyordu. Bu yüzden yorulmadan çalıştı Damaskin Manuşev, 1960 yılında Veles'te seksen beş yaşında öldü.

(Стоилко Андреевски) Stoilka Andrevski’nin yazısından sadeleştirilmiştir.

Vardar ve Köprülü.
Beyaz Cami, Kara Cami.

Hüseyin Şirvan – Ocak 2022