DEVECİ BAYIRI – DEVE BAİR - ДЕВЕ БАИР

             

Kriva Palanka, Makedonya’yı Bulgaristan’a bağlayan “Deve Bair” gümrük kapısına yakın çok güzel bir yerleşim yeridir. Türkçe karşılığı “Eğri Palanka”dır. Kriva Makedoncada eğri demektir. Çok güzel bir doğaya sahiptir. Eğri büğrü akan bir derenin yamacında, yeşillikler içinde şirin bir kasabadır. Bu yüzden bu şehrin eski adı Eğri Dere (İğri Dere) idi. 

Bursa Uludağ yolundaki yerleşim yerlerine çok benziyor. Kıvrıla kıvrıla akan derenin iki yanında sıralanan tarlalarındaki mısırları, sırık fasulyeleri, serbest gezen inekleri ve yer yer görülen karalahanaları ile Karadeniz bölgemize de benzediğini söyleyebiliriz.

Eğri Dere Türkler zamanında bir palankanın etrafına kurulmuş bir şehirdir. Derenin yanından geçen yol dağları aşarak Bulgaristan’ın Köstendil şehrine çıkıyor ve Bulgaristan üzerinden Edirne’ye bağlanıyor, tabi oradan da İstanbul’a... Üsküp'ten hareket eden Deve kervanları bu yolu kullanarak Bulgaristan üzerinden Edirne ve İstanbul’a ulaşıyordu. Bu yüzden bu dağın adı Deveci Bayırı idi. Eskiden olduğu gibi şimdi de burası çok önemli bir güzergâhtır. 

 1634 yılında deve kervanlarının emniyetini sağlamak için buraya bir “palanka” inşa edilir. Palanka, daha çok Balkanlarda hisar ya da kalecik yerine kullanılan bir kelimedir. Eğri Dere ismi zamanla Eğri Palanka’ya dönüşmüştür. Osmanlı dönemi kaynaklarında, şehrin adı önce Eğri Dere, daha sonra da Eğri Palanka ya da, Eğri Palanga olarak görülür. Balkan savaşından sonra adını Kriva  Palanka’ya çevirirler.  

Türkler zamanında Kriva Palanka’nın yukarısındaki dağın adı buradan geçen deve kervanlarından ötürü “Deveci Bayırı” idi. Bu isim günümüzde Makedonlar tarafından da “Deve Bair” şeklinde kullanılmaktadır. Buradaki gümrükte pasaportlara vurulan mühürde, kiril harfleri ile “Деве Баир, Deve Bair” ibaresi okunmaktadır.

Kriva Palanka, eskiden Türklerin çoğunlukta olduğu bir şehirdi.  Göçten önce Çeltikçi köyünün son öğretmeni, aynı zamanda benim de öğretmenim olan Zebercet Hanım Kriva Palankalıdır. Şimdi burada hiç Türk yaşamamaktadır. Balkan savaşı sırasında bilhassa Bulgaristan’a yakın yerlerde, sahipsiz ve korumasız kalan Türkler, çok büyük katliamlara uğramışlardır. Bu yüzden bazı yerleşim yerlerinde yaşayan Türkler ya katledilmişler ya da katliamdan kurtulmak için yalın ayak, başıkabak, perişan bir şekilde göç yollarına dökülmüşlerdir. Büyük bir ihtimalle Kriva Palanka’da da böyle olmuştur.

Hüseyin Şirvan - 2014