Şirk Kokan Davranışlar

         Son Üsküp gezimde daha önce de gezdiğim St. KLİMENT OHRİDSKİ kilisesini yine gezme fırsatı buldum. Bu kilise, kendine has kubbe yapısı ve farklı mimarisiyle ilgi çekici bir yapıdır. Yüksek kübik binalar arasında hemen fark edilir.

Ortodoks kiliselerinde çok sayıda ikona bulunmaktadır. İkonalar, üzerlerinde İsa, Meryem ve havarileri konu alan dini konuların işlendiği resimlerdir. Bunlar genellikle tahta yüzeylere işlenmektedir. Büyük küçük çok değişik ölçülerde yapılırlar. İkonalar Ortodoks Hıristiyanları için çok önemli objelerdir. 

Makedonya'da Bahsedilen Kilisede Mum Yakma Bölmesi

Özellikle bu kilisede çok sayıda ikona bulunmaktadır. Ayrıca kubbesinden duvarlarına kadar dini resimlerle dolu olduğu görülüyor. Sekiz yıl önce bu kiliseyi ilk ziyaret ettiğimde, köşe bucağı dolduran çok sayıda ikona beni şaşırtmıştı. Acaba burası kilise değil de dini resimlerin sergilendiği bir galeri mi diye düşünmüştüm. İçeri girmekte olan bir Makedon’a “burası kilise mi?” diye sorunca bana şaşkın ve kızgın bir ifade ile bakarak, “evet kilise” cevabını vermişti. İlk bakışta resimler dışında burasının kilise olduğunu gösteren fazla bir şey görünmüyor. Diğer Hıristiyan mezheplerinin kiliselerindeki oturma yerleri Ortodoks Kilislerinde yoktur. Ama dikkatli bakınca buraya giren Hristiyanların, istavroz çıkarıp dua ettikten sonra özel mum yakma yerlerinde mum yaktıkları görülür. 

                Bu defa daha rahat bir ziyaret gerçekleştirdim. Ayrı bir bölmede bulunan mum yakma yerlerine baktım. Mumların, yangın ihtimaline karşı ayrı bir bölmede üzerlerinde mermer tekneler bulunan kısımlarda yakıldığı anlaşılıyor. Ortodokslarda çok yoğun mum yakma âdeti var. Bunun dışında kilisenin ortasında,  camekânlı tezgâhlar üzerine konmuş bazı dini resimler bulunuyor Bunlar ziyaretçilerin bel hizasında kolayca yaklaşıp temas edebilecekleri konumda yerleştirilmişler. Ziyaret için gelenlerin bu resimlere kutsal varlıklarmışlar gibi davranmaları çok ilgimi çekti.

Özellikle, modern giyimli genç bir hanım ziyaretçiyi baştan sona kadar takip ettim. Yaklaştığı her resim üzerine eğilerek belli noktalarını büyük bir tazimle öptü ve okşadı. Her defasında yerlere kadar eğilerek istavroz çıkarıp, adeta bu resimlere taptı. Bunları yaparken büyük bir huşu içinde idi. Diğer Hıristiyan mezheplerine mensup olanların heykellere taptıkları gibi Ortodokslar da resimlere tapıyorlar. Ortodoks kiliselerinde hiç heykel görmedim. Buna karşı açık alanlarda ve meydanlarda dini figürlerden oluşan çok sayıda heykel bulunuyor.

Bazı Müslüman topluluklarda da bunlara benzer davranışlar olduğunu düşündüm. Yıllar önce Hacıbektaş türbesini ziyaret ettiğimde, bir ziyaretçinin türbe kapısından başlayarak, sandukaya varıncaya kadar yerleri öptüğünü görmüştüm. Tabi sandukayı da kutsal bir varlıkmış gibi törensel bir havada öptüğünü söylemeliyim.

Kosova’nın Prizren şehrinde ziyaret ettiğim bir dergâhta, sandukaların bulunduğu türbe bölümüne girerken kapı pervazlarının öpüldüğüne şahit oldum. Ayrıca türbe bölümünde kapaklı bir sandık özellikle gösterildi. Türbe temizliği yapıldıktan sonra, elektrik süpürgesinde biriken tozlar çiğnenmesin diye bu kapaktan türbenin bodrumuna atılıyormuş. Yani türbenin tozları bile kutsanmış oluyor.

Makedonya'da bir türbede mum yakma bölmesi

Balkanlarda çok yaygın bir türbe geleneği bulunmaktadır. Türbe ziyaretlerinde mum yakma veya yakılmak üzere türbeye mum bırakma âdeti var. Köyümüzdeki Koru Baba türbesine Türkiye’den getirdiği kilolarca mumu bırakan köylümüzü gördüğümde şaşırmışrım. Bu türbelerde ziyaretçiler dışında özellikle Perşembe akşamları bunu görev edinenlerce mum yakılmaktadır. Bazı türbelerde bu mum yakma işi her akşam yapılmaktadır. Buna “çerağ uyandırmak” deniyor.

Ortodokslardaki dini resimleri kutsama davranışları ile bizdeki türbeleri kutsama davranışlarındaki benzerlik çok ilginç. Bir tarafta resimlerden medet uman Ortodokslar, diğer taraftan türbelerden medet uman Müslümanlar benzer yanlışta birleşmişler. Hıristiyan âleminin üçlemesi, haçı, resimleri ve heykelleri kutsaması herkes tarafından bilinmektedir. Bu davranışlarda şirk oluğunu söylemek yanlış olmaz diye düşünüyorum.  Müslümanların türbeleri, kişileri ve bazı yerleri kutsallaştırma davranışlarının da aynı şekilde değerlendirilmesi gerekir. Türbe ziyaretini normal bir kabir ziyareti olarak yapanları tabi ki ayırmak gerekir. 

27 Mayıs 2014

Bursa