PAŞA KÖPRÜSÜNDE BOMBALANAN TREN

Çeltikçi Köyü tarafındaki tünel.

İkinci Dünya savaşında Yugoslavya ve onun bir parçası olan Makedonya Almanlar tarafından işgal edilmiştir. Bulgarlar, Almanların müttefiki olarak Makedonya’da söz sahibidir.

Yosif Broz Tito, ülkeyi işgal eden Alman ve Bulgar güçlerine karşı Partizanları ile gerilla savaşı veriyordu. Partizanlar Alman askeri konvoylarına, askeri noktalara baskınlar düzenliyor, vur kaç savaşı yapıyordu.

  

Tito’nun İngilizlerden aldığı, ufak "STUKA" denilen uçakları da vardı. Zaman zaman bu uçaklarla yapılan saldırılar halk arasında konuşuluyordu.

Bu uçaklar bir saldırı da benzin dolu variller taşıyan Alman askeri trenine düzenlemiştir:

Olay Köprülü’ye (Veles) beş kilometre mesafede bulunan Türk köyü Çeltikçi’nin (Gorno Orizari) arazisinde, Paşa Köprüsü mevkiinde gerçekleşmiştir.

Paşa Köprüsü Osmanlı zamanında taştan yapılmış, günümüze sadece ayakları kalmış bir köprüdür. Burası eskiden beri stratejik bir yerdir.  

                Bir gün babam (Abbas Şirvan) ile annem (Fatime Şirvan) çeltik tarlasında çalışmaya gelmişlerdi. Tarla Paşa Köprüsünün üst tarafında Topolka deresinin kenarındaydı. Dere kenarında büyük söğüt ağaçları yükseliyor, ondan sonra bölmeler (TİRLER ) halinde çeltik tarlaları sıralanıyordu.

Paşa Köprüsü tarafında Tikenli Bayır (Dikenli Bayır) denilen yüksekçe tepe, Dikenli Bayır’ın karşısında Kayanlık adı verilen başka bir tepe vardır. Tikenli Bayır ile Kayanlık arasından Köprülü'yü Manastır’a bağlayan demiryolu geçmektedir. Burada biri Dikenli Bayırda diğeri Kayanlıkta iki tünel bulunmaktadır. Demiryolu bir tünelden çıkıp yolu geçtikten sonra hemen ikinci tünele girmektedir.

Tam işe koyulmak için "tirlere" girmişlerdi ki trenin sesiyle irkildiler. Her zamanki gibi bir tünelden çıkıp öbür tünele girecek olan trenin geçişini seyre koyuldular. Birden ufukta beliren iki ufak uçak, ilk tünelden çıkıp diğer tünele girmek üzere olan trene dalışlar yaparak, bombalarını bırakmağa başladılar.

Manastır (Bitola) tarafındaki tünel

Tarlada çalışanlar şaşkınlıkları geçince kendilerini ağaçların altına atarak, korku ve şaşkınlıkla olayı takip etmeye koyuldular. İsabet alan vagonlar alev alev yanmağa, bir bomba gibi patlayan benzin varilleri havada uçuşmağa başladı. Bu varillerin bazıları bulundukları yere kadar ulaşıyordu. Köylülerin deyişiyle; “Fıçilar kokoş (patlamış mısır) gibi patlaydi. "Tren olduğu yerde kalarak cayır cayır yanmaya başladı. Uçaklar bombalarını attıktan sonra geldikleri gibi ufukta kayboldular.

O anda çeltik tarlalarında çalışan annem, babam ve birçok Çeltikçili bu tarihi olayı film seyreder gibi seyretti. Tarihe tanık oldular.

Olaydan kısa bir süre sonra tren demiryolundan kaldırılarak yol açıldı. Fakat etrafa yayılan variller oldukları yerde kaldı. Variller uzun süre kaldırılmayınca bazı köylüler tarafından alınarak birer ikişer köye getirildi. Bu varillerin sacları çok değerliydi. Bunlardan birçok şey yapılabilirdi. Babam da bu varillerden iki tanesini eve getirir.

Bir müddet sonra Bulgarlar varillerin peşine düşer. İkinci Dünya savaşında Bulgarlar, Türklere baskı ve işkence yapmak için hiçbir fırsatı kaçırmamışlardır. Tüfek arama ve başka bahanelerle sık sık sokağa çıkma yasağı ilan edip evlerde arama yapmış, Türkleri taciz etmişlerdir. Varilleri aramak için Çeltikçi’ye gelen Bulgarlar, evlerinde varil buldukları köylülere hakaretler yağdırarak kasabaya kadar taşıtırlar. Köye gelen Alman askerlerinin Türklere karşı daima iyi davrandıkları büyüklerimiz tarafından anlatılır.

Bizim evdeki variller avludaki kışlık odun yığınının altında olduğu için görülmez ve babam cezadan kurtulur. Babam, bu varillerden Köprülü’de bir sobacıya, bir işporet (kuzine) yaptırır. Kuzine Fransızca, işporet ise Makedoncadır.  Bence bu çok kullanışlı sobaya “Fırınlı Soba” denmelidir.  

Bizim işporetimiz normalden büyüktü, fırını da büyük tepsilere göreydi. Sapları sarı pirinçtendi. Hitler’in benzin varillerinden yapılan bu işporeti 1980’lerin sonlarına kadar kullandık. En son Turgutlu’daki bahçemizde annem öğle yemeği hazırlarken kullandı. Ailemizde hatırası çok olan bir aletti.

Böylece Almanya’da üretilen, Paşa Köprüsünde bombaların etkisi ile tarlamıza düşen varillerin ömrü Turgutlu’da son bulmuş oldu.